Ik wil mijn oude gedrag veranderen: De scriptcirkel

als je je gedrag wilt veranderen, werk met de scriptcirkel

Je wilt je oude gedrag veranderen en toch lukt het niet…

Ken je dat? Je neemt je voor om iets anders te gaan doen (te gaan sporten, aardig te doen tegen die collega, etc). En dan merk je dat het nog best lastig is om je gedrag te veranderen. Ondanks dat je je het voorgenomen had en er ook achter staat, lukt het niet. Of val je terug in oud gedrag. Hoe komt dit? En kun je dan wel doen als je op gedragsniveau iets wilt veranderen?

Een voorbeeld..

Sara is 37, werkt als projectmanager voor een overheidsinstelling. Ze combineert deze baan met het co-ouderschap voor twee pre-pubers. Ze heeft een groot verantwoordelijkheidsgevoel en wil het in de verschillende rollen in haar leven zo goed mogelijk doen. In haar werk voelt ze grote verantwoordelijkheid voor het project, inhoudelijk vindt ze het ook superinteressant en voelt ze zich betrokken bij het thema. Tegelijkertijd is er nogal wat onduidelijk. Het thema is vanuit de politiek op de agenda gezet, dus er moet ‘iets’ mee. Maar wat precies? Er zijn ook nogal wat partijen bij betrokken, geen eindresultaten afgesproken en de relatie met haar manager is wat gespannen.

Sara levert graag goed werk, wat in deze omgeving best wat spanning oproept. In eerste instantie wordt haar inzet gewaardeerd. Ze is grondig en kan soms doorgaan tot er net dat beetje extra is waardoor het project echt perfect wordt. Ook daagt ze haar teamleden uit tot een hoge inzet en er worden dan ook regelmatig stukken opnieuw geschreven tot ze het oordeel van Sara kunnen doorstaan. Het levert het projectteam een goede naam op, het levert Sara waardering op.

Nu merkt ze al een tijd dat het haar ook iets kost. Het is doorgeslagen. Haar eigenschap om goed werk te leveren is perfectionisme geworden. En dat heeft haar zo in de greep dat het zorgt ervoor dat haar stukken wel allemaal perfect in orde zijn, maar ook dat ze de deadlines niet haalt. En daarbovenop is ze eigenlijk met het resultaat ook niet tevreden. Er is altijd iets dat wel beter kan. De teamleden klagen dat ze het nooit goed kunnen doen, dat ze op alle slakken zout legt. Er komt wat meer spanning tussen haar en haar manager. De portefeuillehouder wil ook graag horen wanneer de implementatie nu gaat starten, het voorbereiden duurt zo lang….. Kortom, er komt commentaar op haar werk en ze is er zelf ook niet tevreden over. En misschien is het ergste nog wel dat ze haar gevoel van hoe het op het werk loopt mee naar huis neemt en als moeder pinniger wordt, minder geduld heeft en dat de kinderen het ook niet goed doen. Tijd om het aan te pakken!

Eric Berne is de grondlegger van de Transactionele Analyse. Zijn grote interesse was de relatie tussen mensen. Transacties zijn daarin de uitwisselingen tussen mensen. Hij zag dat deze vaak volgens een bepaald patroon verliepen. Deze patronen noemde hij ‘games’, alsof er een toneelstukje gespeeld werd, vandaar de titel van zijn boek hierover: “Games people play”.

De scriptcirkel is een prachtige vereenvoudigd model van de werkelijkheid. En zo kan hij inzicht geven in wat je nou precies doet. En omdat de cirkel uit specifieke stappen is opgebouwd kun je ook vanuit elke stap kijken naar de oorsprong van je gedrag. Tenslotte geeft elke stap in de cirkel ook weer een mogelijkheid voor een verandering.

De scriptcirkel van Sara:

Sara heeft perfectionistisch gedrag. Als we samen kijken naar een mogelijke oorsprong hiervoor komen er voorbeelden uit haar kindertijd en dan met name de manier waarop ouders haar en haar broertje vergeleken. (het maakt niet zoveel uit bij welk voorbeeld we uit zouden zijn gekomen. Als je eenmaal een thema te pakken hebt, dan zul je zien dat er legio voorbeelden in je geschiedenis zijn die de scriptcirkel bevestigen)

Sara kreeg te horen: “kijk eens hoe netjes hij zijn tekening gemaakt heeft, zie je hoe mooi het dan wordt? Wil je geen nieuwe tekening maken en kijken of je het ook zo mooi kunt? “

We doorlopen de cirkel die vervolgens ontstaat even samen:

De ervaring die Sara meekreeg is de boodschap van haar ouders over haar tekening en die van haar broer.
Haar interpretatie hiervan is: “Als ik geen nette tekening maak vinden mijn ouders mijn broertje leuker/liever”
De overtuiging die hierbij hoort “ik wordt pas gezien/geliefd als ik mooie nette dingen maak”.
Met het bijbehorende besluit: “ik ga het perfect doen, dan krijg ik waardering”.
Vervolgens levert dit een reactie op: dat is de waardering voor het harde werken en de kwaliteit van het werk/de tekening.
Maar….. zo beschreef Berne, er zit ook altijd een pay-off/een keerzijde aan:

In het geval van Sara maakte ze dus ook altijd mee dat ze traag gevonden werd, pietje precies, vooral de foutjes van anderen zag, wat haar niet zo geliefd maakte. Ook werd ze altijd serieus gevonden. En precies die keerzijde zorgt er op magische wijze voor dat je opnieuw de ervaring meekrijgt dat je het nog beter zult moeten doen en dán pas de waardering zult krijgen die je zo graag wilt.

Dus stap je opnieuw de cirkel in. En het onhandige aan dit proces is dat je op de leeftijd dat je je kindertekeningen maakte ook een overtuiging en bijbehorend besluit en gedrag hebt vastgelegd dat je later als projectmanager gaat tegenwerken..

En als je je gedrag wilt veranderen?

Het mooie van de stapjes in dit proces is, dat je dus op elk punt in de cirkel kunt ingrijpen. Wat je ook doet, op welk punt in de cirkel je ook ingrijpt, je onderbreekt de route van je ‘treintje’. En er zal een andere vervolgstap volgen. Dus wordt het niet meer precies dezelfde cirkel. Je kunt werken aan je interpretatie van wat je mensen hoort zeggen, je kunt werken aan de overtuigingen die je hebt op basis van wat je tegenkomt. Je kunt iets doen aan de beslissingen die je neemt, je kunt bewust kiezen om met ander gedrag te oefenen, je kunt zelfs heel bewust andere ervaringen opzoeken.

Sara zou naar een workshop intuïtief tekenen kunnen gaan, en lekker losgaan met ecoline op papier. Vast heel onwennig, maar ik denk dat ze er wel veel lol aan beleeft, wat een helende ervaring kan zijn voor iemand met een perfectionist aan het roer.

Om te oefenen met je weg uit de scriptcirkel is het belangrijk om dit in eerste instantie op een veilige plek te doen. Het risico van in de oude situatie met totaal nieuw gedrag oefenen is dat dit niet goed ‘verankerd’ is in jezelf, waardoor de tegenreactie die je zult krijgen je gaat bevestigen dat je oude aanpak toch echt beter was. ‘Zie je wel, dit werkt dus ook niet’.

Herken je dit?

Wil je uit jouw scriptcirkel stappen?

Volgende Geluk. Hoe krijg je er meer van? »

Vorige « Wil je meer balans tussen geven en nemen?

Bekijk reacties

Niels van Santen zegt:

14 januari 2019 op 18:08

Dag Dudu, wat naar om er zo in vast te zitten! En wat dapper dat je uit je cirkel wilt stappen! Ik werk niet schriftelijk, maar we kunnen bijvoorbeeld een keer bellen, dan kan ik je wat meer uitleggen.