Kun je niet stoppen met malen?

Onze prachtige doorgeëvolueerde hersenen hebben één nadeel. Het is moeilijk om ze tot rust te brengen. Momenten dat het stil in je hoofd is zijn zeldzaam. Als je hersenen geen taak hebben om uit te voeren, dan zou je zeggen dat ze in ruststand staan. In feite blijkt, door onderzoek, dat je hersenen dan helemaal niet in rust zijn. Ze gaan dwalen en gedachten produceren.

 

Waarom jij gaat malen.

Je hersenen in ruststand, dus zonder taakje, gaan dwalen. En wat proberen je hersenen in zo’n geval voor jou te doen? Ze gaan nadenken over jou. Met als doel om jouw zelfbeeld te bestendigen, te verbeteren of te beveiligen.

Ons hele systeem is gericht op mogelijke gevaren. Zo zitten we evolutionair in elkaar. Als jij even niks te doen hebt zorgen je hersenen dat je in gedachten naar de toekomst gaat. Daar gaan ze nadenken over alle mogelijke dingen die er zouden kunnen gebeuren die je zelfbeeld van slag kunnen brengen. Of ze denken over wat een gevaar voor je zelfbeeld kan zijn, of waarmee je dat nog zou kunnen verbeteren en wat daarvoor dan weer in de weg zit. De andere optie is dat je hersenen zorgen dat je gedachten afdwalen naar het verleden, naar gebeurtenissen die je zelfbeeld hebben beïnvloed, fouten die je hebt gemaakt die je in de toekomst wilt voorkomen, etcetera.

De evolutie heeft dit wel slim bedacht: als je kunt leren van het verleden en fouten in de toekomst voor kunt zijn, heb je grotere overlevingskansen dan iemand die dat niet doet. Het is alleen rot dat ons zenuwstelsel er vervolgens last van heeft omdat het stress oplevert. De twee systemen die voor onze overleving bedoeld zijn zitten elkaar zo in de weg.

 

Het gevaar van malen

Deze default modus van je hersenen brengt je geen ontspanning. Als je redelijk relaxed en ontspannen bent dan is dat niet zo’n drama. Het wordt wel lastig als je in een periode van stress over overspannenheid zit. Dan voegt deze actie van je hersenen extra stress toe aan de stress die je al ervaart. Je hersenen helpen je systeem niet met ontspannen. Vaak wordt ook nog een innerlijke criticus geactiveerd die met een strenge blik beoordeeld hoe je je in het verleden gedragen hebt, die je vertelt dat je het nooit zult leren, dat je hopeloos bent, etc. Het resultaat van dit alles is nog meer stress, op een moment dat je dat echt niet kunt gebruiken!

 

Hoe kom je dan tot ontspanning?

Ten tijden van spanning wil je idealiter in staat zijn de aandacht van je hersenen af te leiden van het verleden en de toekomst. Dat kan door op een manier die kort verlichting brengt, door Netflix aan te zetten en een paar series te kijken. Meestal heb je daarna ofwel het zelfde nare gevoel terug. Of het nare gevoel wordt nog wat erger, omdat je innerlijke criticus je Netflix actie stom vond.

Je kunt ook een manier proberen die je in eerste instantie mogelijk wat moeite kost, maar je uiteindelijk meer zal opleveren; meditatie en mindfulness. Daarmee richt je je aandacht op het hier en nu. Meditatie is voor je brein in eerste instantie pauzetijd, dus zullen je gedachten gaan afdwalen naar problemen in het verleden en in de toekomst. Dit hoort erbij, en dus hoe je hier niet over te oordelen.

Je leert door mindfulness te beoefenen wel iets dat goed voor je is. Het afdwalen gaat, zoals al gezegd, vaak met de focus op problemen. Dat zorgt vervolgens weer voor de activering van ons stresssysteem of onze innerlijke criticus. Door meer in het hier en nu aanwezig te zijn, heb je een tool die je kunt inzetten ten tijden van afdwalen. Je kunt dan meer aanwezig zijn bij wat er gebeurt in het moment dat het gebeurt.

 

Voelen hoe dat werkt?

Probeer het maar eens: je lees nu deze woorden, maar kijk eens of je ondertussen ook je ademhaling kunt volgen. Voel hoe de inademing ervoor zorgt dat je longen en daarmee een deel van je buik en borstkas ruimer worden. En een uitademing zorgt vervolgens voor een weer kleiner worden van je borstkas en buik. Hier komt geen gedachte aan te pas. Je hebt je aandacht bij de directe ervaring. Hoe meer je je aandacht bij directe ervaringen kunt houden, hoe minder ruimte er is voor afdwalende gedachten.

Een volgende stap kan zijn om die kwaliteit van waarnemen ook op je gedachten toe te passen. Vaak kloppen je afdwalende gedachten over problemen in toekomst en verleden toch niet. Hoe meer je daarbij ook aanwezig kunt zijn alsof het een ervaring betreft, hoe minder last je ervan hebt. Je hebt er dan geen oordeel meer over, hoeft het niet zo serieus te nemen. Zo van “Oh, daar komt een gedachte langs dat ik mijn beoordelingsgesprek over een maand vast slecht voor me gaat uitpakken”.  Dit kan een pijnlijke gedachte zijn. Maar als je erbij kunt blijven, zonder oordeel, observerend, dan verdwijnt vaak heel snel de pijn die erbij was. Terwijl, als je de gedachte weg probeert te krijgen, dat vaak niet lukt. De pijn blijft er ook aan vast plakken, en de gedachte komt terug. Dubbel pijnlijk.

What you resist not only persists, but will grow in size. Carl Jung

Een hele simpele mindfulness oefening die je aandacht bij je lichamelijke ervaring is om een timer te zetten op een paar minuten. In die paar minuten ga je ademhalingen tellen. Je benoemt ze in gedachten. Je zult merken dat je gedachten keer op keer afdwalen naar iets anders. Geef jezelf een complimentje elke keer als je dat doorhebt en start opnieuw met tellen.

Meer lezen over meditatie? Lees dit blog! Er zijn ook veel apps te vinden die je kunnen helpen te starten met mindfulness. Ik gebruik Insight Timer, maar zag dat de app van VGZ ook goede reviews heeft. Die is volledig in het Nederlands, wat veel mensen ook prettig vinden.

succes!