Stress en het sympathisch zenuwstelsel

Je sympathisch zenuwstelsel speelt een belangrijke rol bij hoe je omgaat met stress. Een belangrijk onderdeel van hoe stress ontstaat en tot overspannenheid of burn-out leidt gebeurt in je lichaam. Als je daar meer van begrijpt, is het ook makkelijker om die dingen te gaan doen die je van je stress of overspannen zijn afhelpen. Dat is de reden dat ik je daar nu wat meer over wil vertellen. Ik ben geen bioloog en dit is ook geen stof voor een biologietoets die ik je morgen ga geven. Dus ik heb dingen die minder relevant zijn weggelaten voor een beter begrip van hoe de systemen een rol spelen bij stress.

Twee zenuwstelstel systemen: Autonoom en animaal.

Het zenuwstelsel is de benaming voor de orgaansystemen in ons lichaam die een coördinerende rol spelen bij allerlei fysieke processen. Daarbij moet je denken aan het verwerken van prikkels van de zintuigen en het aansturen van spieren. Maar ook de processen die te maken hebben met onze emoties en cognitieve processen.

Je beschikt als mens over twee zenuwstelselsystemen: Het animale en het autonome zenuwstelsel.

Animale zenuwstelsel:

• Reageert op onze wil.
• Coordineert bewuste reacties en reflexen

Autonome zenuwstelsel:

• Is niet te beïnvloeden met onze wil.
• Regelt allerlei vitale lichaamsfuncties die altijd doorgaan zoals ademhaling, hartslag, spijsvertering, nierfunctie. (vandaar autonoom)

Het is maar goed ook dat allerlei processen in ons lichaam autonoom worden aangestuurd. Als we over elke hartslag zouden moeten nadenken, dan leefden we niet lang.

Interessant is dat een aantal van de functies van het autonome zenuwstelsel ook met onze wil te beïnvloeden zijn. We kunnen als we bijvoorbeeld een stukje onder water willen zwemmen ervoor kiezen om onze adem in te houden. Dat lukt tot er weer prikkels komen die sterker zijn dan onze wilskracht en ons dwingen naar boven te gaan en adem te halen. In een ander artikel zal ik ingaan op de rol van je ademhaling bij stress, je kunt namelijk (grotendeels) je eigen ontspanning weer terugkrijgen door bewust adem te halen.

Parasympathisch en sympathisch zenuwstelsel.

Het autonome zenuwstelsel kent weer twee standen. Het kent een stand waarbij het je lichaam voorbereid op een verwachte activiteit. Dit doet het sympathische zenuwstelsel (ook wel orthosympathische zenuwstelsel genoemd). En het kent een stand waarbij het je lichaam helpt herstellen van de actie. Dat doet het parasympathische zenuwstelsel.

Omdat deze systemen bij het autonome zenuwstelsel horen, worden ze dus buiten onze wil aangestuurd. Ze reageren op prikkels die in je hersenstam (je reptielenbrein) bliksemsnel worden geanalyseerd op gevaar/geen gevaar.

Stress en het sympathisch zenuwstelsel.

Op het moment dat er een signaal van gevaar met je reptielenbrein wordt gedetecteerd, kom je in de zogenaamde vecht-/vluchtreactie. Je lichaam wordt klaargemaakt voor actie om het gevaar te lijf te gaan of te ontsnappen. Vroeger waren dit levensbedreigende gevaren. Tegenwoordig levert een strakke deadline of een boze blik van je manager nog dezelfde reactie op.

Er gebeuren dan twee dingen, via verschillende zenuwbanen. In ieder geval gaat je sympathisch zenuwstelsel aan de slag.

En er is een supersnelle reactie waarin je bijnieren (bijniermerg) bliksemsnel adrenaline en noradrenaline in de bloedbaan brengen. Adrenaline en noradrenaline hebben superhandige effecten voor al we echt moeten ontsnappen aan reeël gevaar:

• Je ademhaling en hartslag versnellen, dit zorgt voor meer snellere bloedsomhoop en een hoger zuurstofvoorziening, nodig om te kunnen vluchten of vechten.
• bloedvaten vernauwen, waardoor je bloeddruk stijgt.
• Je bloedtoevoer naar niet-vitale lichaamsdelen wordt verminderd (bijv darmen)
• pupillen vergroten, waardoor je beter in staat bent gevaar waar te nemen.
• Verhoogde alertheid (concentratievermogen)
• De stollingstijd van je bloed wordt korter. Dit is van belang bij verwondingen en vermindert de kans om dood te bloeden.
• Handpalmen gaan zweten
• Het geheugen verbetert tijdelijk. De herinnering aan de bedreigende situatie wordt beter opgeslagen om deze voortaan sneller te herkennen.
• Je gevoel van tijd wordt beïnvloed: gebeurtenissen lijken trager te verlopen waardoor je meer tijd lijkt te hebben om te reageren.

En er is een iets langzamere reactie die via je hersenen (hypothalamus en je hypofyse) naar de bijnierschors gaat. Daar wordt het stresshormoon cortisol geproduceerd. Dit zorgt ervoor dat je bloedsuikerspiegel stijgt (er wordt immers actie voorbereid, dus er is energie nodig). Cortisol voert in het dagelijks leven verschillende rollen uit. Het is van belang bij je slaapritme, bij het verteren van voedsel en bij je afweersysteem. Ook houdt het dus je bloedsuikerspiegel op niveau. Je cortisolniveau schommelt gedurende de dag. ’s Morgens komt cortisol vrij en geeft je zo een signaal dat je lichaam honger heeft. Maar als cortisol vrijkomt als er sprake is van stress start het een aantal reacties die dienen om je in staat te stellen de stress aan te kunnen.

Zo is cortisol betrokken bij het aanmaken van nieuwe glucose (suikers), waardoor je energie krijgt. De manier waarop dit gebeurt is door proteïne in de spiercellen af te breken… Daarnaast leidt een verhoging van glucose tot een verhoging van insuline. Dit kan er weer leiden tot andere klachten, zoals suikerziekte. Je bent bij een overspannenheid dus echt fysiek je lichaam aan het uitputten tot en met het afbreken van je spiercellen aan toe. Als je een lange periode van stress ervaart, dan kan dit systeem er ook plots mee ophouden. Je hebt dan een cortisoluitputting. Dat is het moment dat je echt helemaal op bent en niks meer kunt, een burn-out.

Maar ik voel me lekker energiek!

Wat nog een interessante valkuil is, is dat de hormoonreacties in eerste instantie juist zorgen voor meer energie en een hogere alertheid. Je kunt dan het idee hebben dat er niks aan de hand is, dat je misschien wel de hele wereld aankunt. Dat is schijn. Je systeem is ingeschakeld op de vecht- vluchtmodus en de afgescheiden hormonen doen hun werk. Ondertussen pleeg je roofbouw op je lichaam door niet de hersteltijd in te gaan. En als je doorgaat kom je uiteindelijk in de uitputtingsfase als je een cortisoltekort krijgt. Pas op dus!

Tot zover deze biologieles.

Mocht je iets herkennen uit dit stuk, dan vraag je je misschien af hoe je nu te weten komt hoe ver het bij jou is. Ik heb een ander artikel geschreven wat je kan helpen uit te zoeken of je overspannen of burn-out bent. En ik heb op mijn website een test staan. Met deze test van 25 vragen krijg je een indicatie of je overspannen of burn-out bent.

Mocht je punten uit het artikel herkennen, dan begrijp je nu waarom het zo belangrijk is om manieren te zoeken om fysiek te herstellen. Dat is dan ook fase 1 bij terugkomen uit overspannen zijn of uit een burn-out. En dan kan soms best lastig zijn, je hebt namelijk zo je eigen manieren gevonden om je leven te leiden én tot nu toe niet goed kunnen toegeven aan de behoefte om te ontspannen. Je zit jezelf hier dus ook in de weg. Daarom is het zo effectief om het niet alleen te doen, maar een goede coach te zoeken. Wil je meer weten, neem dan contact op.