De Innerlijke Criticus
Van stoorzender
naar
goede raadgever..
De Innerlijke Criticus
Welkom bij deze minicursus over de Innerlijke Criticus.
Deze bestaat uit twee delen:
Ten eerste 7 ‘hoofdstukken’ die je stap voor stap meenemen in het concept Innerlijke Criticus. Met bij elke hoofdstuk wat uitleg en regelmatig ook een oefening of reflectievraag. Mijn advies zou zijn om, ook al zijn het korte hoofdstukken, het toch gedoseerd tot je te nemen. Het gaat bij dit soort werk niet alleen om de inhoud, maar vooral om hoe dat in jou ‘landt’. Misschien moet je wel een paar keer hetzelfde hoofdstuk lezen en de bijbehorende oefening drie keer doen voordat je merkt dat er een shift kwam..
Ten tweede de kaartenset. Dat is een serie kaarten met als doel om je aan het denken te zetten over specifieke aspecten van (jouw relatie tot) je innerlijke criticus. Daar geldt hetzelfde: Ga niet in één keer alle kaarten bekijken, maar kies er af en toe eentje uit en mijmer hier een tijd over, tot je merkt dat het voldoende is geweest voor die vraag. Je zult zien dat de randomizer af en toe dezelfde vraag laat terugkomen, je kunt dezelfde vraag dan nog eens tot je nemen, of ‘m overslaan.
Veel plezier!
Deze knop brengt je terug naar de introductiepagina van de minicursus Zelfcompassie, Innerlijk Kind, Innerlijke Criticus.
The inner critic thrives on our belief that something is wrong with us. But when we pause and bring a compassionate attention to the feelings of unworthiness, we begin to loosen the grip of self-judgment. In that space, healing becomes possible. We can begin to trust our own goodness.
Tara Brach
1.
Waar komt het idee van de innerlijke criticus vandaan?
De innerlijke criticus is geen verzinsel, maar een psychologisch herkenbaar fenomeen dat in verschillende therapeutische stromingen uitvoerig is beschreven. In de Voice Dialogue-methode van Hal en Sidra Stone wordt hij gezien als één van de innerlijke ‘subpersonen’ – met een duidelijke stem, toon en functie – die onderdeel is van het bredere innerlijke systeem.
De Stones beschrijven hoe de psyche is opgebouwd uit verschillende ‘ikken’ of subdelen: sommige zijn primair (zoals de pleaser, perfectionist, pusher), andere verstoten (zoals het kwetsbare kind of de afhankelijke ik). De innerlijke criticus neemt binnen dit systeem vaak een bijzondere positie in: als een innerlijk controlemechanisme dat samenwerkt met de dominante delen om de kwetsbare ikken buiten beeld te houden.
Ook in Internal Family Systems (Richard Schwartz) wordt gesproken over delen die proberen te beschermen tegen oude pijn – vaak door harde taal of controlerend gedrag. Deze beschermers zijn niet slecht of vijandig, maar ontstaan uit loyaliteit en overleving.
De criticus is geen vijand, maar een innerlijk deel dat ooit een noodzakelijke functie kreeg.
Als je dit deel leert zien als een beschermende kracht met een te rigide stijl, ontstaat er ruimte voor contact, begrip en verandering.
Reflectievraag:
Welke overtuiging van je innerlijke criticus voelt op dit moment nog aan als vanzelfsprekend of ‘gewoon waar’?
2.
Wat is de innerlijke criticus precies?
De innerlijke criticus is het deel in jou dat hard is, streng, veroordelend. Soms klinkt het als een duidelijke stem in je hoofd. Soms voel je het als schaamte, spanning of bevriezing in je lichaam. En soms merk je het alleen indirect: doordat je je aanpast, verstrakt of jezelf klein houdt.
De criticus spreekt vaak op een toon die je kent uit je verleden. Zijn zinnen beginnen met:
“Je moet wel…”,
“Dat is niet goed genoeg”,
“Doe niet zo aanstellerig”,
“Als je dit laat zien, raak je alles kwijt.”
Wat belangrijk is om te zien: de criticus staat niet op zichzelf. In veel mensen werkt hij samen met dominante delen zoals de perfectionist, de controleur of de pusher. Die delen bepalen de strategie: presteren, vermijden, pleasen. De criticus bewaakt de uitvoering – en slaat toe als je te veel afwijkt van de gestelde norm.
Samen vormen ze een soort innerlijke beveiligingseenheid. Hun taak is om te voorkomen dat je opnieuw wordt afgewezen, vernederd, beschaamd of buitengesloten. Niet vanuit kwaadaardigheid, maar vanuit angst.
De criticus doet pijn – maar zijn intentie is meestal bescherming.
Alleen is zijn stijl vaak hard, eenzijdig of genadeloos.
Oefening: kennismaken met je criticus
Welke typische zinnen zegt jouw criticus?
- Herken je ook andere dominante delen in jezelf die verbonden zijn met deze zinnen?
- Wat proberen de criticus en deze delen hiermee te voorkomen?
- Wat wordt er weggestopt of buitengesloten als zij de leiding nemen?
3.
Waarom is het belangrijk je innerlijke criticus te leren kennen?
Zolang je de innerlijke criticus niet herkent als een deel in jou, lijkt het alsof zijn woorden gewoon waar zijn. Je voelt je tekortschieten, ongepast, lastig of ongemakkelijk – zonder onderscheid te kunnen maken tussen de stem die spreekt, en degene die luistert.
Pas als je merkt: “Dit is een innerlijke stem, niet mijn wezenlijke zelf”, ontstaat er ruimte voor contact. Je hoeft die stem niet te geloven of te volgen. Je kunt onderzoeken wie er spreekt, waarom hij spreekt, en wie er níet meer gehoord worden zolang deze stem de boventoon voert.
De criticus probeert controle te houden. Maar niet alleen. Hij werkt meestal samen met andere dominante delen – zoals de perfectionist, de pusher of de innerlijke manager – om kwetsbare of verstoten delen buiten beeld te houden. Bijvoorbeeld:
- het deel dat zich schaamt,
- het deel dat huilt,
- het deel dat rust wil of niets weet.
Door de criticus te leren kennen, ontstaat er toegang tot het hele innerlijke systeem. Je maakt plaats voor een innerlijke dialoog waarin niet alleen hardheid, maar ook kwetsbaarheid, verlangens en compassie een stem krijgen.
De criticus leren kennen is geen poging om hem weg te krijgen.
Het is een uitnodiging tot innerlijke balans, volwassen leiderschap en zelfbewustzijn.
Reflectievragen:
- In welke situaties hoor je je innerlijke criticus het duidelijkst?
- Welke delen in jou worden op zulke momenten overstemd of buitengesloten?
- Wat zou er gebeuren als je ruimte zou maken voor die verstoten delen?
4.
Wat ligt er onder de criticus?
De criticus klinkt misschien als een boze of strenge stem, maar vaak ligt eronder iets heel anders: angst, pijn of oud gemis. De criticus probeert te voorkomen dat je opnieuw wordt afgewezen, vernederd of verlaten. Niet door je te troosten, maar door je binnen strakke grenzen te houden.
In Voice Dialogue noemen we de criticus vaak een ‘bewaker’ of ‘poortwachter’. Hij waakt over de grens tussen je toegestane en je verbannen delen. Zijn missie is: zorgen dat het kwetsbare niet zichtbaar wordt. En dus klinkt hij hard, waarschuwend, veroordelend – want dat lijkt veiliger dan voelen.
Wie de criticus enkel als vijand ziet, mist zijn oorsprong.
Wie durft te luisteren, ontdekt vaak een bang kind erachter.
Oefening: de laag onder de stem
- Kies een recente zin die je criticus tegen je zei (bijv. “Stel je niet zo aan”).
- Stel je voor dat je deze zin hoort uit de mond van een innerlijk deel.
- Vraag: Wat probeer je eigenlijk te voorkomen?
- Vraag daarna: Wat heb jij vroeger geleerd over dit soort situaties?
- Kijk of je kunt luisteren zónder direct te corrigeren of te sussen.
Optioneel: Sluit af met een hand op je hart, en laat even stilte toe na het luisteren.
5.
Hoe ga je in gesprek met je innerlijke criticus?
De criticus negeren of bevechten werkt zelden. Hij wordt er meestal alleen maar luider van – net als een bezorgde ouder of oververmoeide beveiliger. Wat wel werkt, is: aanwezig blijven. Niet erin meegaan, niet verdwijnen, maar als volwassen deel het gesprek leiden.
In Voice Dialogue noem je dit je bewuste ego: het deel in jou dat ín contact is met al je andere delen, zonder erin te verdwijnen. Dat volwassen midden helpt je om:
- de criticus te herkennen en serieus te nemen,
- hem niet te geloven, maar wel te bevragen,
- hem erkenning te geven zonder hem te laten sturen.
Oefening: innerlijke dialoog
- Schrijf een kort gesprek uit tussen jouw innerlijke criticus en je bewuste, volwassen zelf.
- Laat de criticus spreken in zijn toon en taal.
- Reageer vanuit het volwassen deel met nieuwsgierigheid én begrenzing.
- Sluit af met een derde stem: een verstoten of kwetsbaar deel dat nu óók mag spreken.
Voorbeeld:
Criticus: “Dit is weer typisch. Je verpest het.”
Volwassen ik: “Ik hoor dat je me wilt waarschuwen. Waar ben je bang voor?”
Criticus waar kwetsbaarheid doorheen schijnt: “Ik maak me zorgen dat je dom overkomt. Als je dom overkomt, dan vind niemand je interessant en blijf je helemaal in je eentje achter. “
Kwetsbaar deel: “Ik voel de angst van er niet bij horen..”
De kracht zit niet in het ‘overwinnen’ van de criticus, maar in het samenbrengen van stemmen die elkaar lang niet ontmoet hebben.
6.
Hoe ontstaat er ruimte voor andere innerlijke delen?
Zodra de criticus wat minder dominant wordt, ontstaat er ruimte voor andere stemmen – vaak zachtere, vergeten of afgesplitste delen. Denk aan:
- het vrije kind in jou,
- het intuïtieve of speelse deel,
- het deel dat wil rusten, voelen of verlangen.
Deze delen zijn niet ‘beter’ dan de criticus – maar ze waren vaak wél minder welkom. De criticus zag ze als risicovol, lastig, onhandig of onvolwassen. En dus gingen ze ondergronds.
Door bewust ruimte te maken voor deze verstoten kanten, ontstaat er meer volledigheid. Meer innerlijke ademruimte. Je voelt: ik bén niet één stem. Ik ben een geheel waarin ruimte is voor tegenstrijdigheid, beweging en nuance.
Oefening: uitnodigen van vergeten delen
- Sluit je ogen en nodig een deel uit dat je zelden ruimte geeft (bijv. het vermoeide, speelse, gevoelige of stille deel).
- Hoe voelt dit deel in je lijf? Wat heeft het te zeggen?
- Vraag: Wat heb jij nodig om je veiliger te voelen in mij?
- Laat de criticus even meeluisteren – hoeft niets te zeggen, alleen luisteren.
7.
Van innerlijke controle naar innerlijke samenwerking
De criticus hoeft niet te verdwijnen. Maar hij moet leren samenwerken. Je kunt dit deel in jou een nieuwe plek geven – niet langer als bewaker van angst, maar als raadgever met scherpzinnigheid en ervaring.
Sommige critici transformeren tot innerlijke bondgenoten. Ze wijzen je op incongruentie, helpen je keuzes maken, bewaken kwaliteit of integriteit. Maar dan wel in een toon die past bij een volwassen gesprekspartner – niet bij een innerlijke tiran.
Dat vraagt van jou: leiding nemen over je innerlijke systeem. Niet door te forceren of sussen, maar door écht te luisteren én begrenzen.
Oefening: herdefinieer de rol van je criticus
- Schrijf een nieuwe functieomschrijving voor jouw innerlijke criticus.
- Wat mag dit deel blijven doen?
- Wat niet meer?
- Hoe mag hij voortaan klinken?
Schrijf tot slot een korte uitnodiging aan je criticus om deze nieuwe rol met jou te verkennen.
Voorbeeld:
“Lieve innerlijke criticus, ik zie dat je me jarenlang hebt proberen te beschermen.
Ik nodig je uit om met mij samen te werken.
Ik heb je scherpte nodig – maar wel met mildheid.
Je hoeft me niet meer te dwingen. Ik luister nu.”
Innerlijke Criticus Kaartenset
Hieronder vind je de kaartenset Innerlijke Criticus.
Hoe gebruik je deze kaarten?
Gebruik deze kaarten op de manier die voor jou prettig voelt. Je kunt ze op een moment van geraaktheid inzetten en dan bijvoorbeeld kijken of je tot een dieper inzicht of contact komt. Je kunt ook juist momenten kiezen waarop je nieuwsgierig bent, of momenten waarop je vooral verstandelijk geïnteresseerd bent.
Het doel is om je te helpen vertragen, bewust te worden van je innerlijke ervaring, en mildheid te oefenen naar jezelf. Zo kun je stap voor stap leren om eerder te herkennen wanneer je jezelf kwijtraakt, en makkelijker terug te keren naar wat voor jou klopt.
Ik nodig je uit om deze kaarten met openheid en nieuwsgierigheid te gebruiken, zonder oordeel. Neem de tijd die je nodig hebt en laat de kaarten je ondersteunen op jouw persoonlijke pad van zelfontdekking en herstel.
Heel praktisch spreekt het eigenlijk voor zich. Als je op de knop ‘kies een kaart’ klikt, dan start er een randomizer en die toont je één van de kaarten. Als je nog eens klikt, dan krijg je een volgende random keuze. Veel succes en vooral ook veel compassie gewenst in deze ontdekkingsreis.
Je kunt de kaarten ook direct benaderen via https://reflectiekaartenset.netlify.app/
Daarnaast zijn de vragen ook te vinden in deze pdf van de minicursus. Je vindt ze dan aan het einde van het hoofdstuk van de Innerlijke Criticus. Je kunt de pdf hier downloaden.
Niels
Kaartenset Innerlijke Criticus
Over mij:
Als je hier bent gekomen via de mail die ik stuurde, dan weet je al wat over mij.
Zo niet: Ik ben Niels, man, coach, vader van twee, ex-partner, partner. Ik ben nieuwsgierig naar hoe het leven werkt, hoe je jezelf steeds wat meer vrij en jezelf kunt gaan voelen.
En dit proces deel ik graag met de mensen die ik daarbij begeleid.