Wat zijn de vier hechtingsstijlen

Wat zijn de vier hechtingsstijlen?

Vanuit mijn werk in het begeleiden van stellen bij hun relatiedynamiek maak ik gebruik van de hechtingstheorie. Sue Johnson, de grondlegster van EFT relatietherapie was de eerste die dit deed en in de decennia daarna bleek dit de effectiefste manier om met relaties te werken. Dit blog gaat in op de hechtingstheorie en geeft je een inzicht in elk van de vier hechtingsstijlen.

Eerst even ingaan op de hechtingstheorie

John Bowlby is de grondlegger van de hechtingstheorie. Op basis van zijn werk zijn latere onderzoekers zoals Mary Ainsworth de theorie verder gaan uitwerken. Sue Johnson heeft als eerste de theorie toegepast op het gedrag van stellen in haar praktijk als relatietherapeut. De afgelopen decennia is daar meer en meer onderzoek naar gedaan en is de door haar ontwikkelde relatietherapie; EFT relatietherapie, de gouden standaard geworden. Focus op gevoelens, emoties, hechtings-angsten en verlangens blijkt de beste voorspeller voor een betere relatie. Hier zijn de fundamentele elementen van de hechtingstheorie:

• Hechtingstheorie stelt dat mensen een aangeboren gedragssysteem hebben dat ons aandrijft om nabijheid en steun te zoeken bij anderen. Het verlangen naar verbinding is een aangeboren eigenschap van onze diersoort.
• Als je een voorspelbare fysieke en/of emotionele verbinding kent met een hechtingsfiguur, dan brengt dit je zenuwstelsel tot rust en geeft dit een fysiek en mentaal gevoel van een veilige haven. Als je deze verbinding in je vroege jeugd gekend hebt, dan tempert dit de gevoeligheid van je zenuwstelsel voor dreigingen en dan bevindt je je dus vaker in een veilig ervaren wereld.
• Een veilig hechtingssysteem bevordert een positief en geintegreerd zelfbeeld en geeft je het vermogen om je innerlijke ervaringen als logisch en een samenhangend geheel te maken. Het geeft je ook de tools om je behoeften op een samenhangende manier aan anderen te laten weten. Er ontstaat een feedback-loop, waarin logische behoeften op een logische manier worden geuit, waar vaak genoeg een positieve reactie op komt, zodat je dit vervolgens blijft doen.
• Een veilig ervaren gevoel geeft een veilige basis. Vanuit deze veilige basis kun je de wereld tegemoet, risico’s nemen en je autonomie ontwikkelen. We noemen dit effectieve afhankelijkheid, waarbij je én weet dat je afhankelijk bent van anderen én je de wereld als een veilige plek ervaart.
• Drie elementen zijn van belang voor het ervaren van een kwalitatieve en veilige hechtingsband. Die drie elementen kun je samenvatten als TRB: Ervaar ik de ander als iemand die Toegankelijk voor mij is? Die Responsief is, dus reageert op een manier die aansluit bij hoe ik me voel? En is de ander Betrokken bij hoe het bij mij is? Kan die zich inleven en op een aanwezige manier bij mij zijn?
• Als een hechtingsband in gevaar is, dan kunnen er gevoelens van kwetsbaarheid en hulpeloosheid ontstaan. Emotionele en fysieke scheiding van een hechtingsfiguur is inherent traumatiserend voor de mens.
• Veilige verbinding is een resultaat van interacties met belangrijke anderen en van de vertaling die je in je hoofd maakt. Van de werkmodellen die daarmee aangepast of verstevigd worden. Je gevoel voor voor veilige of onveilige hechting kan per periode in je leven en per (periode in je) relatie verschillen. Aan de andere kant kan je innerlijk werkmodel ook je perceptie op de werkelijkheid beinvloeden.
• Veilig gehechte personen zijn vertrouwd met nabijheid en het delen van hun behoeften met anderen.Zij erkennen hun gehechtheidsbehoeften en handelen hier congruent naar. De reactie van de ander wordt geintegreerd op zo’n manier dat het het innerlijk werkmodel bevestigd en het zenuwstelsel geruststelt.
• Als anderen niet Toegankelijk, Responsief of Betrokken reageren, dan treden er andere strategiën op om het voortbestaan te garanderen. Deze hechtingsstijlen hebben als doel gedrag op te starten dat de wereld en de relatie weer veilig maakt. Helaas pakt dit in volwassen intieme relaties vaak juist verkeerd uit. Je komt dan in één van de drie niet-veilige hechtingsstijlen terecht.

1. 1. Angstig ambivalent
   2. Angstig vermijdend
   3. Gedesorganiseerd

• Een laatste element van de hechtingstheorie is dat volwassen relaties wederkeriger zijn dan kind-ouder relaties en minder afhankelijk van fysieke nabijheid.

Oké, wat zijn dan die vier hechtingsstijlen?

Ik zal de hechtingsstijlen kort omschrijven en geef je verder een mogelijke onstaansgeschiedenis. Dit hoef je niet te zien als teken dat het bij jou of je partner precies zo gelopen is. Het geeft mogelijk wel een beeld van (het gebrek aan) afstemming, (het gebrek aan) beschikbaarheid en (het gebrek aan) veiligheid.

Veilige Hechtingsstijl

Een veilige hechtingsstijl betekent dat je door het leven gaat met een gevoel van ‘de wereld is een veilige plek, waar er ruimte is voor wat ik vind en voel. Ik mag dat uiten en meestal komt daar een betrouwbare reactie op. Op de momenten dan dat niet zo is, dan ben ik veerkrachtig genoeg om daar niet van slag van te raken. Ik weet immers dat er mensen zijn bij wie ik terechtkan met mijn gevoelens en behoeften. Het is alsof je de wereld door een veilige lens ziet. Een ontstaangeschiedenis kan dan bijvoorbeeld de volgende schets zijn, gekenmerkt door betrouwbaarheid, voorspelbaarheid en positieve ervaringen die een gevoel van veiligheid en vertrouwen geven:

Vanaf het moment dat Linda werd geboren, werd ze verwelkomd in een warm en liefdevol gezinsleven. Haar ouders, Loes en Martijn, waren diep toegewijd om haar een veilige en ondersteunende opvoeding te geven. Ze kreeg ruim liefde, aandacht en genegenheid, waardoor er vanaf het allereerste begin een sterke emotionele band ontstond.

Als baby werden Linda’s behoeften consequent vervuld door haar attente ouders. Of ze nu hongerig was, moe was, of behoefte had aan troost, Martijn en Loes waren er altijd om voor haar te zorgen. Ze reageerden snel op haar huilen, troosten haar dan met zachte woorden en liefdevolle aanrakingen. Als ze ‘s nachts huilend wakker werd, kwamen ze juist wel langs. Door laten huilen zou de onbewuste boodschap meegeven van ‘we zijn er niet voor je als je het moeilijk hebt’. Door deze vroege interacties leerde Linda dat ze op haar ouders kon vertrouwen, waardoor een basis van vertrouwen werd gelegd die haar hechtingsstijl voor de komende jaren zou vormen.

Naarmate Linda ouder werd, bleven haar ouders haar emotionele welzijn prioriteren. Er was ruimte voor Linda om haar gevoelens openlijk en zonder oordeel te uiten, waardoor een veilige ruimte werd gecreëerd waarin ze haar emoties kon verkennen en een sterk zelfbewustzijn kon ontwikkelen. Wanneer Linda werd geconfronteerd met uitdagingen of tegenslagen, boden Martijn en Loes begeleiding en ondersteuning, waardoor ze het leven met veerkracht en vertrouwen kon doorlopen.

Linda’s thuisleven werd gekenmerkt door warmte, stabiliteit en voorspelbaarheid. Haar ouders zorgden ervoor regelmatig kwaliteitstijd met haar door te brengen, zich bezighoudend met activiteiten die hen als gezin dichter bij elkaar brachten. Of het nu ging om koekjes bakken in de keuken, bordspellen spelen in de woonkamer, of wandelen in het park, Linda koesterde deze momenten van verbondenheid met haar ouders, wetende dat ze onvoorwaardelijk werd liefgehad.

Toen Linda de adolescentie en uiteindelijk volwassenheid bereikte, bleef haar veilige hechtingsstijl haar relaties met anderen vormgeven. Ze benaderde vriendschappen en romantische partnerschappen met een gevoel van openheid en vertrouwen, ervan overtuigd dat ze betekenisvolle verbindingen met anderen kon aangaan. Zelfs als er tegenspoed of liefdesverdriet was, bleef Linda veerkrachtig, waarbij ze kon terugvallen op de veilige basis die haar ouders voor haar hadden gelegd.

Onveilig vermijdende hechtingsstijl aka bindingsangst.

Personen met een vermijdende hechtingsstijl vinden het vaak belangrijk om onafhankelijkheid en zelfredzaamheid te blijven in relaties. Ze kunnen emoties onderdrukken en intimiteit of kwetsbaarheid vermijden. Personen met een afkerende-afwerende hechtingsstijl kunnen het belang van relaties bagatelliseren of emotionele afstand bewaren van hun partners.

In het ontstaansverhaal van iemand met een angstig vermijdende hechtingsstijl zitten ervaringen van emotioneel niet-afgestemd zijn of emotionele verwaarlozing of -inbreuk tijdens de kindertijd, wat leidt tot een defensief patroon van zelfredzaamheid en emotionele distantie in relaties.

Ontmoet Chris. Vanaf jonge leeftijd leerde Chris op zichzelf te vertrouwen voor emotioneel comfort en ondersteuning. Zijn ouders, Mark en Laura, waren liefdevol maar emotioneel afstandelijk, vaak bezig met hun eigen zorgen en prioriteiten. Hoewel ze in de basisbehoeften van Chris voorzagen, waren ze niet afgestemd op zijn emotionele behoeften, waardoor Chris zich verwaarloosd en ongezien voelde. Als kind leerde Chris snel zijn emoties te onderdrukken en te vermijden om troost van zijn ouders te zoeken. Wanneer hij probeerde zijn gevoelens te uiten of genegenheid te zoeken, kreeg hij onverschilligheid of zelfs afwijzing. In de loop van de tijd onstond er in Chris het beeld dat het beter was om zijn emoties zelf te reguleren.

Naarmate Chris ouder werd, werd hij steeds zelfstandiger en onafhankelijker, met een voorkeur om zijn gevoelens voor zichzelf te houden in plaats van zich kwetsbaar op te stellen bij anderen. Hij ontwikkelde een sterk gevoel van autonomie en zelfvoorziening, trots op zijn vermogen om het hoofd te bieden aan wat het leven hem bracht zonder anderen om steun te vragen.

In relaties hield Chris een veilige afstand tot anderen, bang dat emotionele intimiteit alleen maar teleurstelling en hartzeer zou brengen. Hij vermeed om te dicht bij anderen te komen, zijn partners op een afstand te houden om zichzelf te beschermen tegen mogelijke afwijzing of verlating.

Later in zijn liefdesrelaties zette dit patroon zich voort; Zodra een relatie te emotioneel intens of veeleisend begon te voelen, trok Chris instinctief weg. Vaak wees hij dan het gedrag van zijn partner af. Hij gaf er de voorkeur aan de dingen dan maar beter alleen verder te gaan. Zijn gevoel van onafhankelijkheid of vrijheid was te belangrijk.

Ondanks dat hij trots is op zijn zelfstandigheid, kampt Chris regelmatig met eenzaamheidsgevoelens. Hij heeft dan een neiging om extra hard te trainen of te gaan binge-watchen. Dat verdrijft dat gevoel en dan kan hij weer verder. Diep van binnen verlangde hij naar verbinding en intimiteit, maar zijn angst om gekwetst te worden overtroefde zijn verlangen naar toenadering.

Onveilig ambivalente hechtingsstijl aka vastklampend aka verlatingsangst

Mensen met een angstig-preoccupatieve hechtingsstijl verlangen vaak naar nabijheid en bevestiging van hun partners, maar kunnen ook bezorgd zijn over afwijzing of verlating. Ze kunnen een verhoogde gevoeligheid hebben voor tekenen dat er iets mis is in de relatie en kunnen aanhankelijk of afhankelijk gedrag vertonen in deze relaties.

In een oorsprongsverhaal van iemand met een angstig ambivalente hechtingsstijl kunnen ervaringen van inconsistente zorg en gemengde signalen tijdens de kindertijd zitten. Deze leiden tot een aanhoudend gevoel van onzekerheid en angst in relaties:

Ontmoet Sjors. Vanaf jonge leeftijd werd het thuisleven van Sjors gekenmerkt door onvoorspelbaarheid en inconsistentie. Zijn ouders, Rachel en Michael, waren liefdevol maar vaak bezig met hun eigen problemen, waardoor Alex zich verwaarloosd voelde en onzeker over zijn plaats in hun genegenheid.

Als baby werden de behoeften van Sjors soms snel en met genegenheid vervuld, maar andere keren leken zijn ouders afstandelijk of overweldigd. Er waren momenten van warmte en verbinding, maar ze werden vaak gevolgd door periodes van emotionele onbeschikbaarheid of verwaarlozing. Deze inconsistentie liet Sjors in twijfel achter over of hij op zijn ouders kon vertrouwen voor troost en ondersteuning.

Naarmate Sjors ouder werd, merkte hij dat hij voortdurend validatie en geruststelling zocht bij zijn ouders. Hij verlangde naar hun aandacht en goedkeuring, maar het leek altijd net buiten bereik. Soms overlaadden ze hem met genegenheid en lof, waardoor hij zich geliefd en gekoesterd voelde. Maar andere keren waren ze afstandelijk of kritisch, waardoor hij zich angstig en onzeker voelde.

Naarmate Sjors ouder werd, begon hem iets op te vallen in zijn relaties met anderen. Hij merkte vaak dat hij overdreven afhankelijk werd van zijn partners, bang voor verlating en afwijzing als ze niet voortdurend beschikbaar waren. Hij kan bijvoorbeeld obsessief zijn telefoon op berichten checken, op zoek naar constante geruststelling van de liefde en toewijding van zijn partner.

Ondanks zijn beste inspanningen waren de relaties van Alex vaak gespannen en vol drama. Hij verlangde naar een diepe en blijvende verbinding met anderen, maar zijn angst voor afwijzing en verlating maakten dan anderen hem vaak als eisend en dwingend ervoeren. Wat ze juist weer bij hem wegjoeg.

Gedesorganiseerde gehechtheid.

Bij deze hechtingsstijl komen beide onveilige hiervoor genoemde strategiën tot uiting. Er zit geen logisch te volgen patroon in. De binnenwereld van mensen met deze hechtingsstijl hebben geeft ze ook geen eenduidige signalen. Personen met de gedesorganiseerde hechtingsstijl ervaren vaak tegenstrijdige verlangens naar intimiteit en onafhankelijkheid. Ze kunnen een angst voor afwijzing of bedrog hebben, terwijl ze tegelijkertijd nabijheid of intimiteit vermijden. Er zit iets verwarrends en tegenstrijdigs in deze hechtingsstijl. Deze stijl is vaak het resultaat van trauma’s en onbetrouwbaar gedrag (verwaarlozing, misbruik) door ouders in de vroege kindertijd. Een origin-story:

Vanaf het moment dat Jaimie geboren werden, werd haar leven gekenmerkt door chaos en instabiliteit. Hun ouders, Sarah en James, worstelden met verslaving en geestelijke gezondheidsproblemen, waardoor het voor hen moeilijk was om een veilige en ondersteunende omgeving te bieden voor Jamie en haar broers en zussen.

Als baby ervoer Jamie inconsistente zorg en onvoorspelbaarheid in de dagelijkse routine. Er waren momenten waarop haar ouders liefdevol en attent waren en haar overladen met genegenheid en lof. Maar vaker wel dan niet werd Jamie blootgesteld aan verwaarlozing, emotionele volatiliteit en zelfs fysiek misbruik. Zo werd er geschreeuwd in huis en als moeder een slechte bui had kreeg Jaimie ook wel klappen.

Naarmate Jamie opgroeide, leerde ze zich aan te passen aan haar onvoorspelbare omgeving door een verhoogd gevoel van hyperalertheid en wantrouwen te ontwikkelen. Ze wist nooit wat ze van haar ouders kon verwachten, pendelend tussen momenten van intense nabijheid en angstaanjagende uitbarstingen van woede of geweld.

Als gevolg hiervan werd Jamie’s hechtingsstijl gedesorganiseerd en tegenstrijdig. Enerzijds verlangde ze naar het comfort en de veiligheid van een liefdevolle relatie, wanhopig op zoek naar genegenheid en geruststelling van haar ouders en verzorgers. Maar anderzijds was ze bang om gekwetst of verraden te worden, voortdurend op haar hoede voor tekenen van gevaar of verlating.

In relaties manifesteerde Jamie’s gedesorganiseerde hechtingsstijl zich in een verscheidenheid aan verwarrende en tegenstrijdige gedrag. Ze kon afwisselen tussen zich wanhopig vastklampen aan haar partners voor validatie en hen wegduwen uit angst om afgewezen of verlaten te worden. Ze worstelde om anderen te vertrouwen, altijd wachtend op de volgende teleurstelling en zich voorbereidend op teleurstelling.

Ondanks haar inspanning om een gevoel van stabiliteit en veiligheid in haar relaties te creëren, merkt Jamie dat ze gevangen zat in een cyclus van disfunctie en chaos. Haar gedesorganiseerde hechtingsstijl maakt het moeilijk voor haar om gezonde, blijvende verbindingen met anderen te vormen, waardoor ze vaak gevoelens van onzekerheid en angst tegenkomt.

Wat te doen?

Als je jezelf of je partner herkent in één van de bovenstaande hechtingsstijlen dan is dat niet raar. Een belangrijk deel van de mensheid is niet veilig gehecht. Dat betekent niet dat zij geen goede relaties kunnen aangaan. Het betekent wel dat zij wat vatbaarder zijn om in relatiedynamiek terecht te komen. Om uit die dynamiek, en dus uit de onveiligheid, te komen kun je allerlei stappen nemen. De voorkeur heeft het om er samen mee aan de slag te gaan, door een boek te lezen, blogs te lezen, misschien een Houd me Vast cursus te volgen of sessies relatietherapie. Mocht je partner (nog) niet mee willen naar relatietherapie, dan kun je in je eentje ook iets aanpakken. Als je meer grip krijgt op jouw kant van de dynamiek, dan beïnvloed je daarmee ook de totale dynamiek.

Tot slot

Je belangrijkste voorkeursstijl binnen de vier hechtingsstijlen heb je in je eerste kind-ervaringen opgeslagen in je zenuwstelsel. Als je in gedoe in een belangrijke relatie terechtkomt, dan val je vaak terug op die voorkeursstijl. Daarmee belandt je met je partner samen vaak in onprettige relatiedynamiek. De stijl van de één sluit niet aan op de stijl van de ander. Met inzicht, begrip, empathie voor jezelf en elkaar en misschien wat begeleiding van een relatietherapeut, kun je deze ongezonde dynamiek structureel aanpakken. Door dit te doen, bouw je aan een nieuw hechtingssjabloon voor jezelf, dus dat zal niet alleen in deze relatie tot uiting komen, maar in al je relaties en waarschijnlijk in hoe je je überhaupt in de wereld beweegt.

Wil je meer lezen?
webpagina relatietherapie
webpagina Houd me Vast cursus

blog uitwerking angstig ambivalente hechtingsstijl
blog uitwerking angstig vermijdende hechtingsstijl

testjes hechtingsstijlen

Mocht je in je eentje of met je partner met mij willen werken aan dit thema, hieronder kun je met 33% korting een kennismaking boeken!