Waarom val ik telkens op hetzelfde type partner?

Heb je weleens het gevoel dat je telkens op hetzelfde type partner valt, ook als dat niet altijd goed uitpakt? Misschien beloofde je jezelf na je laatste relatie om het deze keer anders te doen en zie je jezelf toch weer in dezelfde dynamiek en hetzelfde gevoel stappen. Hoe komt het dat je in je partnerkeuze vaak een patroon herhaalt?

Er zijn goede redenen voor. Jouw partnerkeuze wordt voor een belangrijk deel gestuurd door onbewuste processen. Wat je aantrekkelijk vindt wordt bepaald door je onderbewuste, je hormoonhuishouding, gevoelens die je herkent. Zelfs als iemand als partner niet per se goed voor je is. In deze blog ontdek je waarom je steeds op hetzelfde type partner valt én hoe je dit kunt herkennen en doorbreken.

De rol van hechting en oude patronen

De manier waarop je liefde en verbinding ervaart, is grotendeels gevormd in je eerste relaties – die met je ouders of verzorgers. Sue Johnson was één van de eerste relatietherapeuten die aantoonde dat jouw hechtingsstijl invloed heeft op hoe je je in latere relaties gedraagt. (Meer lezen over hechtingsstijlen, kijk even bij dit blog)

Dit begint al in je vroegste jaren. Hoe je als baby werd getroost. In de voorspelbaarheid en emotionele beschikbaarheid van je ouders. Of je je grotendeels veilig hebt kunnen voelen in hun nabijheid. Maar ook of je ouders vaak genoeg goed genoeg konden afstemmen of jouw behoeften. Deze ervaringen creëren een blauwdruk voor hoe je later in het leven relaties aangaat.

Als je veilig gehecht bent, ervaar je relaties meestal als een stabiele en warme plek. Je voelt je op je gemak bij emotionele intimiteit en hebt vertrouwen in jezelf en je partner. Maar als je een onveilige hechtingsstijl hebt ontwikkeld, kan dat ertoe leiden dat je in je relaties vaak met je partner in dezelfde ongezonde dynamiek belandt. Dit kan zich op verschillende manieren uiten.

Heel in het kort: misschien trek je je terug zodra iemand te dichtbij komt (vermijdende hechting), of raak je juist angstig en onzeker als je partner even afstand neemt (angstige hechting). Een derde onveilige variant is de zgn gedesorganiseerde hechtingsstijl. Deze kan ontstaan als je als kind zowel troost als angst ervoer bij dezelfde persoon. Dit kan later leiden tot intense, onvoorspelbare relaties waarin je tegelijkertijd verlangt naar nabijheid en deze afstoot. Maar zoals gezegd, lees even het andere blog als je uitgebreidere uitleg wil.

Hoe je gehecht bent, bepaalt niet alleen je voorkeuren in partners, maar ook hoe je reageert op stress en conflict binnen relaties. Dit is de ongezonde dynamiek waar ik het zojuist over had. Je kunt je voorstellen dat wat er gebeurt als jij onzeker wordt als je partner afstand neemt en je partner juist meer afstand wil nemen als jij te dichtbij dreigt te komen. Door je eigen hechtingsstijl te herkennen, zet je een eerste stap naar verandering en gezondere keuzes.

Voorbeeld: De aantrekking tot emotioneel onbereikbare partners

Misschien groeide je op met ouders die emotioneel afwezig waren of soms wel en soms niet afgestemd op je reageerden. (meer lezen over afstemming? Kijk even bij dit blog over de TRB vragenlijst). Dit kon betekenen dat je als kind voortdurend alert was: je moest aanvoelen wanneer er ruimte was voor contact en wanneer niet. Het gevolg is dat je leerde dat liefde niet vanzelfsprekend is, maar iets waarvoor je moeite moet doen. Nu, als volwassene, merk je misschien dat je je aangetrokken voelt tot partners die regelmatig moeilijk te bereiken zijn. Niet omdat dat fijn voelt, maar omdat dat je bekend is. Dit soort relaties roepen een diepgeworteld gevoel op: de hoop dat als je maar genoeg geeft, genoeg begrijpt, of genoeg geduld hebt, je uiteindelijk de liefde en erkenning krijgt die je vroeger miste. Maar in werkelijkheid blijf je in een patroon waarin je opnieuw moet vechten voor aandacht en nabijheid.

Het is belangrijk om je af te vragen: herken ik dit patroon bij mezelf? Hoe voelt het als iemand er wél stabiel en consequent voor me is? Kan ik mezelf toestaan om liefde te ontvangen zonder dat ik er hard voor moet werken? Bewustwording hiervan is een eerste stap naar verandering.

De kracht van het ‘onafgemaakte verhaal’

Je zoekt niet zomaar steeds hetzelfde type partner. Vaak proberen we onbewust oude wonden te helen door vergelijkbare situaties opnieuw op te zoeken. Dit heet herhalingscompulsie, een term uit de psychoanalyse die door Sigmund Freud werd geïntroduceerd. Het verwijst naar de neiging om oude, vaak pijnlijke ervaringen onbewust te herhalen in nieuwe situaties, in de hoop deze keer een andere uitkomst te krijgen. Je keert steeds terug naar dezelfde dynamiek, in de hoop dat je deze keer wél krijgt wat je vroeger hebt gemist.

Voorbeeld: Behoefte aan erkenning

Misschien groeide je op in een omgeving waarin je het gevoel had dat je nooit helemaal voldeed. Misschien waren je ouders of verzorgers veeleisend, kritisch of emotioneel afstandelijk. Complimenten waren schaars en fouten werden snel uitvergroot. Je leerde dat liefde en waardering iets waren wat je moest verdienen door je best te doen, door goed te presteren of door altijd voor anderen klaar te staan. Nu, als volwassene, merk je misschien dat je je aangetrokken voelt tot partners die moeilijk tevreden te stellen zijn. Je voelt je aangetrokken tot iemand die kritisch is, afstand houdt of hoge verwachtingen heeft—niet omdat dat fijn is, maar omdat het bekend is. In deze relatie verander je in een pleaser, een twijfelaar. Je wordt iemand die het idee heeft dat de schuld bij zichzelf ligt, dat er iets verandert als je maar de juiste oplossing gevonden hebt in hoe je je wel moet aanpassen. Als je die oplossing gevonden hebt, dan zul je eindelijk de goedkeuring en erkenning krijgen die je vroeger thuis eigenlijk al miste.

Maar in werkelijkheid blijf je in een patroon waarin je constant hunkert naar dat de ander jouw waarde bevestigd. In ruil daarvoor laat je je klein maken, ga je je grenzen over. En meestal is het toch niet goed genoeg wat je doet en herhaal je de teleurstelling die je ook al kent. Je weet niet dat liefde geen strijd moeten zijn en je jezelf niet steeds opnieuw hoeft te bewijzen.

Biologische en emotionele aantrekkingskracht

Bij je keuze voor een partner spelen naast psychologische ook biologische factoren mee. Je hersenen zijn geprogrammeerd om bepaalde signalen van aantrekkelijkheid en vertrouwdheid te herkennen. Zelfs als personen die jou deze signalen geven niet gezond voor je zijn, ervaren je hersenen nog steeds een beloning en geven ze het idee dat deze persoon aantrekkelijk en om verliefd op te worden is.

Waarom voelt ‘vertrouwd’ zo aantrekkelijk?

Je brein houdt van patronen. Wanneer je iemand ontmoet die je doet denken aan een vroegere dynamiek – zelfs een problematische – kan dat een gevoel van ‘herkenning en vertrouwdheid’ oproepen. Je brein laat je met signalen weten dat deze ander echt ‘aantrekkelijk’ is. Maar het is goed om je af te vragen: Is dit een aantrekkelijkheid die gezond voor me is? Of is mijn brein nog gehecht aan een oude dynamiek die het herkent? Ga ik iets van vroeger herhalen dat ik eigenlijk niet wil. 

Chemische processen en hechting

Oxytocine, ook wel het ‘knuffelhormoon’ genoemd, speelt een grote rol in binding en hechting. Dit hormoon komt vrij bij fysiek contact, zoals knuffelen, zoenen of een liefdevolle aanraking, en zorgt ervoor dat je je verbonden voelt met een ander. Maar oxytocine maakt geen onderscheid tussen een gezonde of ongezonde relatie—het versterkt simpelweg de band met degene met wie je die nabijheid ervaart.

Als je bent opgegroeid in een omgeving waarin liefde en angst door elkaar liepen, leert je brein dat hechting gepaard gaat met spanning. Dit betekent dat oxytocine ook kan vrijkomen in relaties die onvoorspelbaar of zelfs destructief zijn—niet omdat ze goed voor je zijn, maar omdat ze aansluiten bij een vertrouwd patroon.

Stel dat je als kind een ouder had die soms warm en liefdevol was, maar op andere momenten afstandelijk of boos. Wanneer die ouder liefde toonde, ervoer je een golf van opluchting en verbondenheid—momenten die gepaard gingen met een oxytocine-afgifte. Maar omdat die liefde onvoorspelbaar was, ontstond er een sterke, bijna verslavende hechting: je brein leerde dat je moest ‘vechten’ voor liefde en dat nabijheid soms pijn doet.

Later, in volwassen relaties, kan dit zich uiten in een aantrekking tot partners die emotioneel onbereikbaar of wisselend in hun gedrag zijn. De spanning en het verlangen om liefde ‘te winnen’ activeren hetzelfde hechtingsmechanisme als in je jeugd. Oxytocine versterkt deze band, zelfs als de relatie niet goed voor je is. Dit verklaart waarom sommige mensen keer op keer in destructieve relaties terechtkomen: de band voelt intens en moeilijk te verbreken, niet omdat de relatie gezond is, maar omdat het brein onbewust zoekt naar iets bekends.

Door veilige, stabiele relaties aan te gaan—met een partner, vriend of via een therapeut—kan je brein leren dat hechting niet gepaard hoeft te gaan met spanning en onzekerheid. Zo train je jezelf om liefde te herkennen die niet verwarrend of pijnlijk is, maar rust en veiligheid biedt.

Zelfonderzoek: welk patroon herhaal jij?

Neem even de tijd om terug te kijken op je eerdere relaties en/of belangrijke vriendschappen. Zie je overeenkomsten tussen je (ex-)partners? Ging het steeds om dezelfde dynamieken, zoals afstandelijkheid, controle of emotionele onbeschikbaarheid? Wat zegt dat over jouw eigen hechtingsstijl en behoeften? Zodra je ziet welke dynamieken je onbewust steeds opzoekt, kun je jezelf afvragen: “Wat zoek ik écht in deze relatie?” en “Wat heb ik nodig om me met deze persoon veilig en geliefd te voelen?”. Dan heb je de keuze om het dit keer anders te doen of uit te spreken wat jij eigenlijk vindt.

Er zijn tal van methoden zoals Emotionally Focused Therapy (EFT) of EFIT (Emotionally Focused Individual Therapy), Voice Dialogue, Schematherapie, Familieopstellingen, etc die je kunnen helpen om diepgewortelde patronen bloot te leggen. Maar je kunt ook zonder coach of therapeut al een eerste stap zetten door bewuster te kijken naar wat je aantrekt in iemand. Is de aantrekkingskracht die je ervaart gebaseerd op de realiteit van nu? Ervaar je echte emotionele beschikbaarheid of stap je met deze persoon in een aantrekkelijk gevoel waar eigenlijk beter voor op je hoede mag zijn?

Van onbewust naar bewust kiezen

Als je nu geen relatie hebt: Om gezondere relatiekeuzes te maken, helpt het om bewust te vertragen in de datingfase. In plaats van direct af te gaan op aantrekkingskracht, houd jezelf een spiegel voor. Of deel je date ervaring met een goede vriend of vriendin. Stel jezelf de vraag wat precies deze persoon aantrekkelijk maakt. En houdt je ogen open op TRB kwaliteiten: “Is deze persoon emotioneel beschikbaar?” en “Voel ik me echt gehoord en gezien?”, “Ga ik me snel aanpassen aan wat ik denk dat de ander wil?”. Daarnaast is investeren in je eigen groei waardevol. Je kunt meer lezen over hechting, je kunt podcasts luisteren, je kunt praten met vrienden en vriendinnen.

Door zelfkennis, persoonlijke groei en een grotere dosis zelfcompassie verander je als mens. En daarmee voorkom je dat je op de automatische piloot liefde zoekt op plekken waar je eigenlijk alleen oude pijn herhaalt.

Tot slot

Kijk eens naar je relaties en de patronen die je daarin ziet. Wat je vroeger hebt geleerd over liefde, hoeft niet te bepalen hoe je de toekomst ingaat. Het feit dat je dit blog leest, betekent dat je al bezig bent met verandering. Ben je nieuwsgierig geworden naar hoe dit bij jou werkt? Heb je iets herkend in wat ik schets? Weet dan dat herkenning en bewustwording de eerste stappen zijn tot verandering. Maar hou het niet bij deze eerste stap – gun jezelf een vervolg. Lees verder, onderzoek je eigen hechtingsgeschiedenis of boek een kennismakingssessie.

Je mag elk moment opnieuw kiezen hoe je leven gaat lopen. Dit is een keuzemoment.